چائلډ لېبر

  چائلډ لېبر يا د ماشومانو کار د هر ډول کار له لارې د ماشومانو استحصال ته اشاره کوي چې ماشومان د ماشومتوب څخه بې برخې کوي ، منظم ښوونځي ته د دوی وړتیا سره مداخله کوي ، او ذهني ، فزیکي ، ټولنیز یا اخلاقي زیان ورته رسوي. دا ډول استحصال په ټوله نړۍ کې د قانون جوړونې لخوا منع دی، که څه هم دا قوانین د ماشومانو لخوا ټول کار د ماشومانو کار په توګه نه ګڼي؛ په استثنا د ماشومانو د هنرمندانو کار ، د کورنۍ دندې ، نظارت شوي روزنه ، او د ماشومانو د کار ځینې ډولونه چې د امیش ماشومانو لخوا عملي کیږي ، په تیره بیا په امریکا کې د اصلي ماشومانو لخوا شامل دي .

 د ماشومانو کار د تاریخ په اوږدو کې بیلابیل ظهورونه لري . د نولسمې او شلمې پیړۍ په پیل کښې ، د بې وزلو او غريبو کورنیو څخه د 5–14 کلونو عمر لرونکي ډیرو ماشومانو به په لویدیځو هیوادونو او د دوي په استعمار کښې یو شان کار کوۀ. دې ماشومانو په عمده ډول په زراعت ، کور میشته اسمبلۍ عملیاتو ، صنعتونو ، کان کنستنې ، او خدماتو کې کار کاوه. د کورني امدن په لوړېدو ، د ښوونځیو شتون او د ماشومانو د کار د قانون په تصویب سره ، د ماشومانو د کار د پیښو کچه راټیټه شوې .

  نړۍ ترټولو بې وزله او غريبو هیوادونو کښې ، په هرو څلورو کښې 1 ماشوم د ماشومانو په کار بوخت دې ، چې ترټولو لوړه شمیره یې (29 فيصده) په نیمه صحرا افریقا کښې ژوند کوي .

   د نړیوال بېنک په وینا ، په نړیواله کچه د ماشومانو کار کولو پیښې د 1960 او 2003 ترمینځ 25٪ څخه 10٪ ته راټیټه شوې. په هرصورت ، د ماشومانو کارګرانو شمیر لاهم لوړ دې ، یونیسف او ILO منلې چې اټکل شوي 168 ملیون ماشومان په نړۍ کې د 5 - 17 کلونو عمر د ماشومانو په کار کې داخل دي . 

  آئي-ايل-او زياته کړې ده چې لوږه او د ښوونځیو نشتون د ماشومانو د کار لومړنې لامل ګڼل کیږي‌ . 

 د پاکستان د بشري حقونو کمیسیون اټکل کړې چې د 1990 پهٔ لسيزه کښې 11 ميليونه ماشومانو کار کوۀ پۀ کوم کښې چې تقريباً 5.5 ميليونه د لسو کالو نه کم عمر ماشومان وو. او د يو رپورټ تر مخه ئې دا هم څرګنده کړې ده چې د وطن د کاري ځواک څلورمه برخه د ماشومانو څخه جوړه وه . 

  پاکستان لېبر فورس سروے 2014-15 څرګنده کړې ده چې په پاکستان کښې د 12.5 ميليونو نه زيات ماشومان چې عمر ئې د 10-14 تر مينځ دې په کار يا مزدورو کښې لګيا دي. په پاکستان کې ماشومان د ماشومانو د کار ترټولو ناوړه ډولونو کې دخیل دي ، پشمول د غالۍ اوبدلو ، زراعت ، تولیدي شیشې ، بنګلې ، د کان ایستنې ډبرو ، جبري سوالونه يا خير غوښتنه ، په ناقانونه فعالیتونو کښې کار کول ، د سړکونو پلور ، د ترانسپورت او ګاز سټیشنونو کښې کار ، پټرول پمپونه. ، کورني کار او د خښتو په بټیو کښې کارونه کوي .

    څنګه چې مخکښې ووئيل شو چې د ښوونځيو نشتون د ماشومانو د کار يو لوئې لامل ګڼل کېږي نو پۀ کار ده چې څنګه د پاکستان د آئين پۀ آرټيکل نمبر 25 په دريم سيکشن کښې ليکلې شوې دي چې هر هغه ماشوم چې عمر ئې د 5 نه د 16 کلونو هينځ کښې وي له بنيادي لازمي او مفت تعليم ورکول د حکومت زمه واري ده نو دغسې د آئين او د حکومت زمه واريانې به صرف پهٔ حکومت نۀ پريږدو او پۀ خپله به هم د دې قام پۀ پرمختګ کښې خپله برخه اچوو دا ماشومان زمونږ د قام د‌ وطن مستقبل وي نو پۀ کار ده چې مونږ د ماشومانو د کار پۀ سختۍ سره غندنه وکړو او د حکومت نه د دغې ماشومانو سره لاس ښيګړې غوښتنه وکړو او دغه مور پلار دې ته وهڅوو چې خپل دغه ګل ګل بچيان د مزدورۍ په ځاے ښوونځي ته ليږلو ته اړتیا ولري .

                                        لیک : شاهکار شمال محمدزے